भास्करराव भोसले

 भास्करराव भोसले*

********************************

भास्करराव भोसले यांचा जन्म १४ नोव्हेंबर १९१८ रोजी झाला तर २४ जुलै १९७८ हा स्मृतीदिन आहे .

आदरणीय भास्करराव भिकाजी भोसले हे आंबेडकरी चळवळीतील महत्वाचे कार्यकर्ते नि पुणे आकाशवाणी केंद्राचे १९६८-७३ दरम्यान संचालक होते. त्यामुळे बुद्ध वंदनेची रेकॉर्ड तयार करून घेण्याची जबाबदारी स्वत: बाबासाहेबांनीच भास्करराव भोसले यांच्यावर सोपवली होती. ९ ऑगस्ट १९५२ रोजी मा. कृष्णराव फुलंब्रीकर आणि बाबासाहेब यांची भास्करराव भोसले यांनी निवासस्थानी भेट घडवून आणली. पुढे नागपूरला धम्मदीक्षा सोहळ्यात ही रेकॉर्ड वाजवण्यात आली. 

भास्करराव भोसले यांचे वडिल पुणे शहराजवळच असलेल्या वाल्हे गावचे वतनदार, बलुतेदार आणि प्राथमिक शिक्षक होते. १९२३ पासून ते बाबासाहेबांच्या संपर्कात आले. त्यामुळे भास्करराव यांना आंबेडकरी संस्काराचे बाळकडू घरच्या वातावरणातच मिळाले. पुणे येथील म. विठ्ठल रामजी शिंदे यांनी स्थापन केलेल्या अहिल्याश्रमाच्या मैदानात आंबेडकरी विचारांची अतिशय तरुण मुलांची एक फौज निर्माण झाली. अशा काळात भास्करराव यांनी पुण्याच्या एस.पी. महाविद्यालयात पदवी पर्यंतचे शिक्षण पूर्ण केले. 

अहिल्याश्रमाच्या बोर्डिंग मध्ये भास्करराव दाखल झाले. तेव्हा शंकरराव खरात, बी.सी. कांबळे, एन.एम. कांबळे, डी.जी. जाधव, आर.आर. भोळे, पी.टी. बोराळे असे १९४० च्या आसपास उदयास आलेले नेतृत्वगुण संपन्न विद्यार्थी तेथे शिक्षण घेत होते. १९३७ ची सार्वत्रिक निवडणूक भारताच्या इतिहासातली आधुनिक काळातील पहिली सांसदीय स्वरूपाची निवडणूक होती. भास्करराव एस.पी. कॉलेज मध्ये शिक्षण घेत होते. एस.पी. कॉलेज गुणवत्तेसाठी प्रसिद्ध होते.

पुण्याचे नेतृत्व गांधी प्रणित काँग्रेसकडे सरकले होते. पण पुण्याच्या बौद्धिक वातावरणात धाक होता तो याच टिळकयुगातून पुढे आलेल्या ब्राह्मणी अस्मितेचा. अशा वातावरणात या तरुण आंबेडकरी विचाराच्या युवकांना सामना करावा लागत होता तो सनातनी अस्मितेशी. हा सामना करायचा तर वाचन, अभ्यास, वक्तृत्व आणि लेखन या क्षेत्रात आपल्या तेजाने प्रकट व्हायला हवे अशी एक महत्वकांक्षा या तरुण मंडळीत निर्माण झालेली होती. बाबासाहेबांसारखा बौद्धिक क्षेत्रात दरारा असणारा पहाड पाठीशी उभा होता. त्यामुळे या तरुणांत बौद्धिक आत्ममग्नता निर्माण झाली होती. त्यासाठी वाचन आणि अभ्यास क्षेत्रात मेहनत करणारी नवशिक्षित दलितांची नवी पिढी होती. आपल्या अध्यापकाचा वावटुक पद्धतीने अपमान न करता तेवढ्याच बौद्धिक सामर्थ्याने युक्तीवादाची शस्त्रे हाती घेऊन लढायला सिद्ध झालेल्या तरुण मुलांत भास्करराव भोसले हा तरुण होता.