मेजर ध्यानचंद सिंग (जन्म: २९ ऑगस्ट १९०५, अलाहाबाद, ब्रिटिश भारत - निधन: ३ डिसेंबर १९७९) हे भारतीय हॉकीचे एक महान आणि सर्वोत्कृष्ट खेळाडू म्हणून ओळखले जातात. त्यांना 'हॉकीचे जादूगार' असेही संबोधले जाते. त्यांनी भारताला ऑलिम्पिकमध्ये तीन सुवर्णपदके मिळवून दिली, ज्या काळात भारतीय हॉकीचे जगभरात वर्चस्व होते.
प्रमुख माहिती आणि कारकीर्द:
* जन्मतारीख आणि राष्ट्रीय क्रीडा दिन: त्यांचा जन्म २९ ऑगस्ट १९०५ रोजी झाला होता. त्यांच्या जयंतीनिमित्त दरवर्षी २९ ऑगस्ट हा दिवस भारतात 'राष्ट्रीय क्रीडा दिन' (National Sports Day) म्हणून साजरा केला जातो.
* लष्करी पार्श्वभूमी: ध्यानचंद वयाच्या १६ व्या वर्षी ब्रिटिश भारतीय सैन्यात (ब्रिटिश इंडियन आर्मी) भरती झाले. सैन्यात असतानाच त्यांची हॉकी खेळाची आवड वाढली आणि त्यांनी रात्री चंद्राच्या प्रकाशात सराव करून आपल्या खेळाला धार दिली, म्हणूनच त्यांना 'चाँद' हे नाव मिळाले.
* आंतरराष्ट्रीय कारकीर्द (१९२६-१९४९): ध्यानचंद यांनी २२ वर्षांच्या प्रदीर्घ आंतरराष्ट्रीय कारकिर्दीत (१९२६ ते १९४८) भारतासाठी हॉकी खेळले.
* ऑलिम्पिक सुवर्णपदके:
* १९२८ ॲमस्टरडॅम ऑलिम्पिक: या ऑलिम्पिकमध्ये त्यांनी सर्वाधिक १४ गोल करून भारताला सुवर्णपदक मिळवून दिले.
* १९३२ लॉस एंजेलिस ऑलिम्पिक: या ऑलिम्पिकमध्येही भारताने सुवर्णपदक जिंकले. या स्पर्धेत भारताने अमेरिकेला २४-१ आणि जपानला ११-१ असे हरवले. ध्यानचंद आणि त्यांचे बंधू रूपसिंग यांनी मिळून या स्पर्धेत २५ गोल केले होते.
* १९३६ बर्लिन ऑलिम्पिक: या ऑलिम्पिकमध्ये त्यांनी भारतीय हॉकी संघाचे कर्णधारपद भूषवले आणि भारताला तिसरे सलग सुवर्णपदक मिळवून दिले. या अंतिम सामन्यात जर्मनीचा हुकूमशहा हिटलर ध्यानचंद यांच्या खेळाने इतका प्रभावित झाला की, त्याने त्यांना जर्मनीचे नागरिकत्व स्वीकारण्याची आणि सैन्यात उच्च पद देण्याची ऑफर दिली, परंतु देशभक्त ध्यानचंद यांनी ती नम्रपणे नाकारली.
* गोल विक्रम: त्यांनी आपल्या संपूर्ण कारकिर्दीत १००० हून अधिक गोल केले, त्यापैकी ४०० पेक्षा जास्त गोल आंतरराष्ट्रीय सामन्यांमध्ये होते. मैदानावर चेंडू त्यांच्या हॉकी स्टिकला जणू चिकटलेलाच असायचा, ज्यामुळे त्यांना 'जादूगार' म्हटले गेले.
क्रीडा क्षेत्रातील योगदान आणि वारसा:
* भारतीय हॉकीचे युग: ध्यानचंद यांच्या काळात भारतीय हॉकी संघ जगभरातील सर्वात शक्तिशाली संघ म्हणून ओळखला जात होता.
* प्रेरणास्थान: त्यांचे संघर्ष आणि खेळासाठीची बांधिलकी आजही अनेक खेळाडूंसाठी प्रेरणास्रोत आहे.
* पुरस्कार:
* भारत सरकारने १९५६ साली त्यांना 'पद्मभूषण' या तिसऱ्या सर्वोच्च नागरी पुरस्काराने सन्मानित केले.
* त्यांच्या नावाने २००२ पासून 'ध्यानचंद पुरस्कार' (पूर्वी 'राजीव गांधी खेलरत्न पुरस्कार' आता 'मेजर ध्यानचंद खेलरत्न पुरस्कार') दिला जातो, जो भारतातील खेळाडूसाठी दिला जाणारा सर्वोच्च क्रीडा सन्मान आहे.
ध्यानचंद यांचा ३ डिसेंबर १९७९ रोजी निधन झाले, परंतु भारतीय क्रीडा इतिहासात त्यांचे नाव सुवर्ण अक्षरांनी कोरले गेले आहे.
कोणत्याही टिप्पण्‍या नाहीत:
टिप्पणी पोस्ट करा